اشاره: از بين 62 ماده معدني موجود در كشور، فسفات از آن جمله كانسارهايي است كه نسبت توليد و مصرف آن متعادل نيست و اختلاف زيادي دارد.
كارشناسان معتقدند به سبب اينكه صنايع فسفات‌بر در كشور تقريبا وجود ندارد از اين‌رو مصرف اين ماده معدني بسيار پايين است و تقريبا توليدكنندگان فسفات راهي جز توليد براي صادرات را ندارند. آنچه مشخص است تنها توليدكننده كنسانتره فسفات در كشور ما با مشكل فروش مواجه شده است چرا كه محصولات نهايي به كشور وارد مي‌شود و صنايع نيازي به استفاده از فسفات داخلي نمي‌بينند.
صنايعي همچون داروسازي و مهمات‌سازي كه در كشور ما، آنچنان كه بايد رونقي ندارد به فسفات قابل‌توجهي نياز دارد كه مازاد آن بايد از طريق صادرات به كشورهاي بزرگ مصرف‌كننده فروخته شود.
علي حافظي‌فر مديرعامل مجتمع فسفات اسفوردي، در گفت‌وگو با معدن و توسعه پيرامون فسفات بيشتر توضيح مي‌دهد كه مشروح اين مصاحبه را در ادامه مي‌خوانيد:
ابتدا بهتر است برويم سراغ كشور خودمان، مهمترين ذخاير فسفات ايران در چه مناطقي قرار گرفته است؟
اينكه اول سراغ كشور خودمان مي‌رويم كار پسنديده‌اي است اما مگر قرار بود از كشور ديگري شروع كنيم. برگرديم به پرسش شما. مهمترين ذخاير فسفات ايران (يا به قول شما كشور خودمان) در استان‌هاي يزد، تهران و كهگيلويه و بويراحمد قرار گرفته است. كانسارهاي اسفوردي، زريگان و چادرملو در شهرستان بافق با منشا آذرين، شمشك و كوه لار در تهران و كهگيلويه و بويراحمد با منشا رسوبي مهمترين ذخاير شناخته شده فسفات در ايران است.
البته ذخاير پراكنده ديگري نيز در اقصي نقاط ايران وجود دارد اما از لحاظ حجم ذخيره به كانسارهايي كه اشاره شد نمي‌رسند. اين ذخاير در قالب منابع مختلف معرفي مي‌شوند.
اين‌ها كه گفتيد ذخاير بودند، كداميك از اين ذخاير به معدن تبديل شده‌اند؟
منظور شما احتمالا اين است كه بخواهيد بدانيد مهمترين معادن فسفات كشور را نام ببرم.
در حال حاضر تنها از دو معدن بزرگ در كشور فسفات استخراج مي‌شود يكي معدن فسفات اسفوردي در 35 كيلومتري شمال‌شرقي شهرستان بافق و ديگري شمشك در 45 كيلومتري شمال‌شرق پايتخت.
البته در مجتمع سنگ‌آهن چادرملو كنسانتره فسفات نيز به‌عنوان محصول دوم توليد مي‌شود.
اكتشافات انجام شده وجود چند تن فسفات را در كشور محرز كرده است؟
براساس اكتشافاتي كه تاكنون صورت گرفته حدود 600 ميليون تن فسفات شناخته شده كه عيار متوسط آن 5/8 درصد است. البته اين ذخاير احتمالي است و آماري از ذخاير قطعي در دست نيست.
معدن فسفات اسفوردي چقدر ذخيره دارد؟
ذخيره اين معدن حدود 5/16 ميليون تن با عيار متوسط 9/13 درصد كانسار فسفات با فرمول P2O5 است.
اكتشاف در اسفوردي چگونه دنبال مي‌شود؟
عمليات اكتشاف همواره در حال انجام است. در اين منطقه تا فاصله 70 كيلومتري اسفوردي (در منطقه گزستان) كار اكتشافي انجام و ذخيره‌يابي شده است.
برويم سراغ كاربرد فسفات، به‌عنوان مديرعامل يكي از بزرگترين معادن فسفات كشور لطفا شرح دهيد محصولي را كه توليد مي‌كنيد در چه صنايعي مورد استفاده قرار مي‌گيرد؟
فسفات داراي كاربردهاي متعددي است و در صنايع گوناگوني مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در كشور ما هم‌اكنون 50 درصد فسفات مصرفي كشور در تهيه كودهاي فسفاته مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
مابقي چه؟
آنچه كه مي‌ماند در صنايع غذايي، كارخانه‌هاي توليد اسيد فسفريك، خوراك دام و طيور، مهمات‌سازي، داروسازي و رنگ‌سازي مصرف مي‌شود.
نياز ايران (كشور خودمان) به فسفات چند تن در سال است؟
حدود 2 ميليون تن در سال. البته اين آمار دقيق نيست.
چرا؟
آمار دقيقي تاكنون تهيه نشده است.
چه ميزان از اين نياز توسط معدن اسفوردي تامين مي‌شود؟
معدن اسفوردي هم‌اكنون با نصف ظرفيت اسمي خود فعاليت مي‌كند كه سالانه توليدي معادل 50 هزار تن كنسانتره فسفات دارد.
اما انشاءالله با اجراي طرح EPC طي 18 ماه آينده، به ظرفيت اسمي خود يعني توليد يكصد هزار تن كنسانتره فسفات خواهيم رسيد، از طرفي توليد كنسانتره آهن كه محصول دوم مجتمع است نيز راه‌اندازي خواهد شد تا علاوه بر توليد فسفات، كنسانتره سنگ‌آهن به‌عنوان محصول جانبي در اين مجتمع به توليد برسد.
قيمت اين ماده معدني در بازار چگونه تعيين مي‌شود؟
كانسارهاي غيرفلزي همچون فسفات برخلاف كانسارهاي فلزي تابع بازار مشخص در دنيا نيست به همين خاطر به تناسب مصرف از نظر كمي و كيفي قيمت آن داراي تناسب است. اگرچه اين نوع قيمت‌گذاري رفتار بازارهاي جهاني است اما مي‌توان گفت قيمت‌گذاري فسفات و اصولا كانسارهاي غيرفلزي در داخل كشور (خودمان) نيز از اين شرايط تبعيت مي‌كند.
آيا توليد فسفات در اسفوردي هم‌اكنون توجيه‌پذير است؟ اگر بخواهم دقيق‌تر بگويم منظورم اين است كه قيمت تمام شده فسفات در اسفوردي به ازاي هر تن چقدر است؟
هم‌اكنون قيمت تمام شده توليد فسفات در اسفوردي بالاتر از قيمت فروش است.
پس با ضرر محصول توليد مي‌كنيد؟
پس از اجراي EPC قطعا اين مسئله برعكس خواهد شد.
ارزش افزوده فسفات چگونه است؟
اگر بخواهيم در صنعت كودسازي فسفات را مورد استفاده قرار دهيم ارزش افزوده چنداني برايمان به همراه نخواهد داشت اما اگر همين محصول را در تهيه اسيد فسفريك به‌كار بگيريم تا 10 برابر كود ارزش افزوده به‌دنبال خواهد داشت.
مهمترين شكل معدني كه شما مديرعامل آن هستيد، چيست؟
كمبود مشتري داخلي.
پس مازاد توليد را چگونه به فروش مي‌رسانيد؟
همان‌طور كه گفتم به لحاظ كمبود مشتري داخلي و با توجه به سابقه نامطلوب بازار مصرف داخلي طي 9 سال بهره‌برداري در 9 ماه گذشته سال جاري بالغ بر 24 هزار تن به هندوستان صادرات انجام شده كه ركورد صادرات در مجتمع را در پي داشته است.
در سال‌هاي گذشته نيز بالغ بر 18 هزار تن به كشورهاي بلژيك و اسپانيا صادر شده است.
شما كه گفتيد كشور به يك ميليون تن فسفات در سال نياز دارد، چگونه است كه براي 50 هزار تن توليد، مشكل فروش داريد؟
بخشي از فسفات مورد نياز كارخانه‌هاي اسيد فسفريك به دليل نوع خاك فسفات آن از طريق واردات تامين مي‌شود اما متاسفانه چون برخي از افراد اقدام به واردات كودهاي فسفاته مي‌كنند توليدكنندگان كود در كشور توليد اين محصول را به صرفه نمي‌دانند به همين خاطر فسفات نيز خريداري نمي‌شود.
مهمترين كشورهاي توليدكننده فسفات را نام مي‌بريد؟
برزيل، چين، اردن، مراكش، صحراي غربي، روسيه، سنگال، آفريقاي‌جنوبي، آمريكا و سوريه بزرگترين توليدكنندگان فسفات هستند كه در بين اين كشورها، چين بخش بزرگي از كودهاي فسفاته را توليد و با قيمت پايين‌تر هم‌اكنون به كشور وارد مي‌كنند.
و بزرگترين مصرف‌كنندگان فسفات؟
چين، آمريكا و هند بزرگترين مصرف‌كنندگان فسفات هستند.
روش استخراج معدن اسفوردي به چه شكلي است؟
اين معدن به صورت پلكاني روباز و به روش استخراج انتخابي استخراج مي‌شود.
يزدفردا
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
دوشنبه 13,ژانویه,2025